یک نگاه تازه به تحقیر و تمجید

تحقیر و تمجید هر دو به یک اندازه خطرناکند. چرا که هر دو به یک اندازه آدم را از خودش دور می‌کنند. هدف زندگی دوری از تحقیر یا رسیدن به تمجید نیست. این‌ها رخدادهای طبیعی هستند که در مسیر برای همه رخ می‌دهند. دلیل آن‌که چندان اهمیتی ندارد این است که از نظرگاه دیگران برآمده. انتظارات دیگران به تعبیر فیلیپ دِلوْز خسته‌کننده است و نابودگر.

البته تحقیر و تمجید سودهای خاص خودشان را دارند. قرار نیست مانند یک راهبِ تارک دنیا زندگی کنیم و نسبت به همه‌چیز و همه‌کس بی‌تفاوت باشیم. ما از تشویق انرژی می‌گیریم. تشویق گاهی مسیر را روشن می‌کند و الهام‌بخش است.

سود تحقیر

تحقیر هم همین‌طور است. نه این‌که با میل رغبت به سویش برویم، بلکه گریزناپذیر است. تحقیر می‌تواند فرصتی باشد تا از جایی که زخم خورده‌ایم رشد کنیم. هاشم صالح در کتاب نبوغ و جنون می‌گوید: زخم درون هنرمند آن چیزی است که باعث خلاقیت و نبوغش می‌شود.

با این سوال می‌توانیم حقارت را به فرصت بدل کنیم: این حقارت چه نگاه تازه‌ای به من می‌دهد؟ برای مثال، ویکتور فرانکل، با حقارتی که در اردوگاه نازی‌ها متحمل شد، روشی برای‌ روان‌درمانی یافت. کافکا، با حقارتی که از پدرش نصیبش شد، فهمید انسان می‌تواند چه جنبه‌های تاریکی داشته باشد و ادبیات را دگرگون کرد.
من در تجربه‌های تحقیرآمیزم فهمیدم بیشتر به پول و موفقیت بیرونی فکر می‌کردم و نگاه سطحی‌ای به زندگی داشتم. فهمیدم باید در پی تحقق خویشتنِ خویش باشم. تلاش برای زیستنِ کسی غیر از خود واقعی، کار بیهوده‌ای است. درک این‌ها تنها از رهگذر کوچک شدن ممکن بود.

جستار مرتبط:

چطور تحقیر باعث رشد می‌شود؟

هدف خویشتنِ خویش است

هدف خودشناسی و خودیابی است. هدف شکوفایی و تحقق خویشتن است. زمین خوردن و قله فتح کردن رخدادهای طبیعی خودشکوفایی‌اند. اگر زمین بخورید، مطمئن باشید دلِ کلی آدم شاد می‌شود و تحقیرتان می‌کنند. روزی هم که پیروز شوید، برایتان هلهله می‌کنند. پُرمسلم است که در هر دو صورت مسئله خودشانند. ما که قرار نیست ملیجک دربارِ دیگران باشیم.
مهم همیشه ماییم. هر چیزی غیر از این را، به زبانِ دیوید هیوم، به آتش بسپار.

جستار پیشنهادی:

• خوددوستی یعنی چه؟